Παρασκευή 18 Μαρτίου 2011

Αρχιτεκτονική

Ο ναός της Αγίας Σοφίας έχει ρυθμό βασιλικής με τρούλο. Αποτελείται από τα ακόλουθα μέρη: το αίθριο, τους δύο νάρθηκες και τον κύριο ναό. Το αίθριο είναι αυλή, στα δυτικά του ναού, ορθογώνια με κολόνες γύρω γύρω και με βρύση στο κέντρο που έφερε την περίφημη επιγραφή "ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ", που διαβαζόταν αριστερόστροφα και δεξιόστροφα. Σήμερα η επιγραφή δε σώζεται.
Από το αίθριο πέντε πόρτες φέρνουν στον εξωνάρθηκα και από εκεί άλλες πέντε οδηγούν στον εσωνάρθηκα, που είναι διπλάσιος του εξωνάρθηκα. Στον εσωνάρθηκα υπάρχει σκάλα για το γυναικωνίτη. Από τον εσωνάρθηκα εννέα πόρτες οδηγούν στον κύριο ναό, από τις οποίες οι τρεις μεσαίες ονομάζονται βασιλικές. Ο ναός χωρίζεται σε τρία μέρη, τα κλίτη, με τέσσερις μεγάλους πεσσούς, που συνδέονται μεταξύ τους με τόξα, πάνω στα οποία στηρίζεται ο τρούλος. Τέσσερις μικρότεροι πεσσοί, από δύο στην ανατολική και δυτική πλευρά, μαζί με τους τέσσερις κεντρικούς πεσσούς, σχηματίζουν κόγχες, που καλύπτονται με ημιθόλια. Στο κενό ανάμεσα στους πεσσούς τοποθετήθηκαν κολόνες σε δύο σειρές, που συνδέονται μεταξύ τους με πλούσια διακοσμημένα τόξα. Οι κάτω κιονοστοιχίες ανάμεσα στους μεγάλους πεσσούς έχουν από τέσσερις κολόνες, ενώ κάθε κόγχη από δύο. Η πάνω σειρά από κολόνες χωρίζει τα υπερώα από το κεντρικό κλίτος. Εδώ έχουμε περισσότερες κολόνες. Στην ανατολική πλευρά και ανάμεσα στους μικρούς πεσσούς στο μέσο του ανατολικού ημιθόλιου ανοίγεται η αψίδα του ιερού βήματος, ημικυκλική εσωτερικά και ημιεξαγωνική εξωτερικά.
Ο θόλος υψώνεται στο κέντρο του τεράστιου χώρου γραμμένος σε τετράγωνο, που σχηματίζεται από τους τέσσερις μεγάλους πεσσούς, που συνδέονται μεταξύ τους σε ισάριθμα πελώρια τόξα, που μαζί με τα σφαιρικά τρίγωνα υποβαστάζουν τη στεφάνη του. Οι πεσσοί είναι τα κύρια στηρίγματα του θόλου και για να γίνουν πολύ ισχυρά χρησιμοποιήθηκαν μεγάλοι λαξευτοί λίθοι δεμένοι μεταξύ τους με σιδερένιους συνδέσμους και με χυτό μολύβι. Για το θόλο πάλι χρησιμοποιήθηκαν ειδικά υλικά, όπως ελαφριές πέτρες και σπογγόλιθοι της Ρόδου. Για να στερεοποιηθεί το σχεδόν ημισφαίριο του θόλου χώρισαν το κοίλο σε σαράντα ραβδώσεις (βεργία), που καθένα έχει από ένα τοξωτό παράθυρο. Εξωτερικά ο θόλος ασφαλίζεται με μικρούς πεσσούς, που είναι χτισμένοι ανάμεσα στα παράθυρα. Από αυτά τα παράθυρα το φως που διαχέεται σ` όλο το ναό είναι τόσο πολύ, ώστε να νομίζει κανείς πως έχει πάνω από το κεφάλι του τον ακτινοβόλο ήλιο του ουρανού και πως ο θόλος αιωρείται σαν να είναι κρεμασμένος από τον ουρανό.
Μια από τις χιλιάδες εκκλησίες που ανεγέρθηκαν από χριστιανούς του ορθόδοξου δόγματος με βάση το αρχιτεκτονικό πρότυπο της Αγίας Σοφίας ήταν η ομώνυμη του Κιέβου. Την έχτισε, μεταξύ 1040 και 1050, ο τσάρος Γιαροσλάβ ο Σοφός, από τότε όμως αναδιαμορφώθηκε δυο τουλάχιστο φορές, με αποτέλεσμα η σημερινή της όψη να μην θυμίζει την αρχική. Ωστόσο, ένας αρχιτέκτονας, ένας αρχαιολόγος και ένας σχεδιαστής του 20ου αιώνα, ύστερα από επίπονη μελέτη πέτυχαν να την αποκαταστήσουν, παρουσιάζοντας το αρχιτεκτονικό σχέδιο της μεσαιωνικής Αγίας Σοφίας του Κιέβου
βλ. επισυναπτόμενες εικόνες

ΤΑ ΠΕΡΙΦΗΜΑ ΜΩΣΑΪΚΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

Αρκετοί από τους αυτοκράτορες που διαδέχτηκαν τον Ιουστινιανό θέλησαν κάτι να προσθέσουν στην Αγία Σοφία, που να σηματοδοτεί και το δικό τους πέρασμα από το θρόνο της «βασιλίδος των πόλεων». Ο Λέων ΣΤʼ, ο λεγόμενος Σοφός εμπλούτισε το νάρθηκα της μητρόπολης στα τέλη του 9ου αιώνα μʼ αυτό το εξαιρετικής τέχνης μωσαϊκό, που εικονογραφεί την αναγνωρισμένη θεσμική σχέση του αυτοκράτορα με το Θεό, από τον οποίο -υποτίθεται ότι- αντλεί την κοσμική εξουσία του. Ο Λέων ΣΤʼ, γονατιστός και με ύφος ταπεινό, κάθε άλλο παρά σύμφωνο με την πραγματικότητα, δέχεται από τον Ιησού Χριστό το χρίσμα της «αγίας σοφίας», μέσα στον ομώνυμο Οίκο του Θεού.βλ. επισύναπτομενες εικόνες-Εξαιρετικής τέχνης μωσαϊκό

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ

Ο πολυφημισμένος ναός της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινού αιώνας) έργο των αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τις Τράλλεις και Ισίδωρου από την Μίλητο πολη (6οςκατʼ εντολή του Ιουστινιανού, μετά την σφαγή 30.000 στασιαστών στον ιππόδρομο.
Ο Ιουστινιανός στρατολόγησε 10.000 καλοπληρωμένους εργάτες και ύστερα από 6 χρόνια εντατικής εργασίας, το 538, το «θαύμα» ήταν έτοιμο. Μπαίνοντας να δει το έργο του τελειωμένο, τόσο θαμπώθηκε και ενθουσιάστηκε, ώστε δεν μπόρεσε να συγκρατήσει το ιστορικό, αλαζονικό εκείνο επιφώνημα:
Νενίκηκα σε Σολομών
Ο τρούλλος στηριγμένος περήφανα πάνω σε ρωμαλέα τόξα, γιγάντιος με την διάμετρο του των 33 μέτρων, φιλοδοξεί από το ύψος του των 55.60 μέτρων να εμφυσήσει στον θεατή την ιδέα του ουράνιου θόλου. Ο θόλος επέτρεπε τον άπλετο φωτισμό του νάρθηκα και, κατά τον ιστορικό Προκόπιο, ο φωτοπερίχυτος αυτός θόλος «..έμοιαζε να καλύπτει το κενό, σα να κρεμόταν από τα ουράνια με μια χρυσή αλυσίδα..»

Χιλιάδες χριστιανοί ναοί, από τότε, οικοδομήθηκαν με βάση το πρότυπο της Αγίας Σοφίας. Όσο για το κόστος του νέου μητροπολιτικού ναού, αναφέρεται το ποσό του 1.800.000 solidi, των χρυσών βυζαντινών σολδίων, που η αξία τους ποίκιλλε από εποχή σε εποχή.



Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

Το περίφημο Σουλτάν Αχμέτ-Τζαμί, ή Μπλέ Τζαμί, με το οποίο ο Σουλτάνος Αχμέτ Α' θέλησε να ανταγωνιστεί την Αγία σοφία. Η κατασκευή του κράτησε 8 χρόνια (1609-1617) και είναι το μόνο τέμενος του ισλαμικού κόσμου με 6 μινάρέδες, 260 παράθυρα και 200 χρυσούς πίνακες. Ήταν το έργο ζωής του Αχμέτ, ο οποίος, επί μια οχταετία δεν έπαψε να το επισκέπτεται καθημερινά για να παρακολουθεί την πρόοδο των εργασιών.βλ. επισύναπτομενες εικόνες-μερική από το εσωτερικό του και η εξωτερική άποψη του τεμένους.
Ο τρούλος της Αγίας Σοφίας. Οι πρόσφατες έρευνες κατέληξαν ότι τα 40 παράθυρα δεν εξυπηρετούσαν μόνο τον φωτισμό, αλλά και τη στατική του τρούλου
Σείεται αλλά δεν καταρρέει. Και αν γίνει ένας σεισμός της τάξεως των 7,5 ρίχτερ η Αγία Σοφία ίσως να είναι το μοναδικό κτίριο το οποίο θα μείνει όρθιο στην Κωνσταντινούπολη. Πρόκειται για τεχνικό επίτευγμα του Ανθεμίου και του Ισιδώρου, οι οποίοι κατέστησαν τον ναό ισχυρό απέναντι στις σεισμικές δονήσεις, ή οι δύο αρχιτέκτονες στάθηκαν απλώς τυχεροί; Για την απάντηση επιστρατεύεται τώρα η σύγχρονη τεχνολογία. Αλλωστε η Κωνσταντινούπολη είναι μια πόλη η οποία διαρκώς κινείται. Βρίσκεται πλησίον του ρήγματος της Βόρειας Ανατολίας και το 1999 ο σεισμός των 7,4 ρίχτερ με επίκεντρο το Ισμίτ (100 χιλιόμετρα δυτικά της Πόλης) σκότωσε 18.000 ανθρώπους, ενώ περισσότερα από 15.000 κτίρια ισοπεδώθηκαν. Και αν ένας τέτοιος σεισμός χτυπήσει την Κωνσταντινούπολη - και αυτό είναι πιθανό - οι καταστροφές θα είναι προφανώς διπλάσιες. Η Αγία Σοφία στάθηκε όρθια, αν και με επί μέρους βλάβες ασφαλώς, μετά το πέρασμα τουλάχιστον 12 μεγάλων σεισμών. Θα είναι το ίδιο «τυχερή» και στο μέλλον, αν η Κωνσταντινούπολη χτυπηθεί από τον επόμενο μεγάλο σεισμό;
Η Αγία Σοφία έχει ανεγερθεί σε μια γεωγραφική θέση φημισμένη για τη γεωφυσική, πολιτική και θρησκευτική της αστάθεια. Κατά τα τελευταία 40 χρόνια μάλιστα η Κωνσταντινούπολη έχει αποκτήσει πληθυσμό 10 εκατομμυρίων ανθρώπων (από 2 εκατομμύρια), οι περισσότεροι εκ των οποίων ζουν σε μάλλον πρόχειρα κατασκευασμένες πολυκατοικίες, χωρίς ιδιαίτερη αντισεισμική πρόβλεψη. Αντίθετα, η Αγία Σοφία παραμένει ένα από τα σημαντικότερα κτίρια της πόλης, ύψους 55 μέτρων, κατασκευασμένο μόνον από τούβλα και κονίαμα. Είναι λογικό επομένως να αναζητούν οι ιστορικοί, εδώ και δεκαετίες, τους λόγους για τους οποίους αυτό το κτίριο άντεξε στις σεισμικές καταπονήσεις και αν τελικά οι αρχιτέκτονές του είχαν προβλέψει το μεγάλο θέμα των σεισμών.
Ηδη νέα στοιχεία έχουν προκύψει από την έρευνα η οποία διεξάγεται στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον με μοντέλα προσομοίωσης σε υπολογιστές και με χημικές αναλύσεις. Επικεφαλής της ομάδας είναι ένας τούρκος καθηγητής Σεισμομηχανικής, ο κ. Αχμέτ Τσακμάν, με συνεργάτη τον μηχανικό κ. Ρόμπερτ Μαρκ. Τα αποτελέσματά τους είναι εντυπωσιακά. Και λένε σαφώς ότι, αν η Κωνσταντινούπολη χτυπηθεί από σεισμό 7,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, η Αγία Σοφία μπορεί να σεισθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, όμως θα μείνει όρθια ανάμεσα σε ερείπια. Γιατί όπως φάνηκε στον υπολογιστή η στατική επάρκεια του ναού προέρχεται από τον κτιριακό του πυρήνα και την αρχική κατασκευή του.
Πηγές www.antistasi.info,www.livepedia.gr,www.tovima.gr